Gdynia: 67. rocznica wyzwolenia Gdyni spod hitlerowskiej okupacji. Program uroczystości

O godz. 12.00 delegacje Marynarki Wojennej, władz samorządowych i mieszkańców złożą wiązanki kwiatów na Płycie Pomnika Marynarza Polskiego na Skwerze Kościuszki. Na budynku Muzeum Marynarki Wojennej (ul. Zawiszy Czarnego 1B) o godz. 13.30 zostanie odsłonięta tablica poświęcona I Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte.

Do udziału w uroczystości organizatorzy, Związek Sybiraków i Związek Inwalidów Wojennych, zapraszają młodzież i mieszkańców Gdyni.

Poczytaj również: Kiedy zbudują pomnik Tadeusza Wendy?

Oto opis wyzwolenia Gdyni spod okupacji hitlerowskiej w 1945 r. zamieszczony w „Encyklopedii Gdyni” pod red. Małgorzaty Sokołowskiej.

13.03.1945 armie 2 Frontu Białoruskiego stanęły na przedpolach przygotowanego do długotrwałej obrony Trójmiasta. Gdynia była jednym z głównych ogniw niemieckiego systemu obronnego nad Zatoką Gdańską, określaną jako twierdza Gotenhafen (Festungsring Gotenhafen). Miasta wewnątrz pierścienia obronnego broniły 215 i 227 niemiecka dywizja piechoty, 7 dywizja pancerna, zmotoryzowana dywizja grenadierów pancernych SS Polizei i volksturm. W mieście przygotowano stanowiska do obrony okrężnej, na ulicy Świętojańskiej (Hitler Strasse), co kawałek w poprzek ulicy barykady, domy przygotowane do obrony, z Kamiennej Góry stanowiska karabinów maszynowych raziły atakujących. Niemiecką obronę lądową wzmacniała marynarka wojenna i lotnictwo. Na Zatoce Gdańskiej stało 116 okrętów, w tym 6 krążowników, 5 niszczycieli i 8 torpedowców, a na lotniskach w Gdyni, Rumi i Oliwie bazowało ponad 100 samolotów. Z wybrzeża Zatoki Gdańskiej prowadziło ogień na nacierających 12 baterii ciężkiej artylerii, kierunek wskazywali im obserwatorzy ze wzgórza Donas.

O świcie 14 marca ruszyło natarcie. W dwunastym dniu bitwy pierwszorzutowe dywizje 19 armii dotarły na przedpole Gdyni. 26 marca rozpoczął się szturm. Od strony Małego Kacka podchodziły czołgi Brygady Pancernej im Bohaterów Westerplatte. Pierwsze wdarły się do miasta oddziały 310 dywizji piechoty, wspierane przez 1 Brygadę Pancerną im. Bohaterów Westerplatte, dowodzoną przez płk. Aleksandra Malutina i jednostki 313 dywizji piechoty. W tym czasie miasto przypominało piekielny kocioł. Granaty rosyjskiej artylerii biły w domy, bez przerwy atakowały samoloty. Z morza ciężki krążownik „Prinz Eugen” uderzał ciężkimi salwami nękając nacierających. Rosjanie dla wsparcia swoich wojsk użyli „organów Stalina” (katiusz), brygada pancerna nacierała wzdłuż ulicy Świętojańskiej, w rejonie pl. Kaszubskiego i basenu Żeglarskiego.

W godzinach popołudniowych 28 marca czołgi zajęły port. Tutaj okazało się, iż niektóre magazyny portowe stoją nienaruszone, wypełnione artykułami żywnościowymi i marynarskimi sortami mundurowymi, które w pośpiesznej ucieczce pozostawili dotychczasowi administratorzy. Po wycofaniu się z portu, niemieckie siły przeniosły się w rejon Oksywia stawiając zaciekły opór. W ciągu nocy trwały walki w Śródmieściu. 28 marca zlikwidowano ostatnie ogniska oporu w mieście. W bitwie o Gdynię (14-28 marca) Niemcy stracili około 50 000 zabitych i 19 000 wziętych do niewoli. 3 kwietnia pod dowództwem mjr. Władysława Tarnowskiego oraz kpt. mar. W. Trzcińskiego przybyła pierwsza grupa polskich marynarzy z 1 Morskiego Batalionu Zapasowego, obejmując straż w porcie i stoczni. Wojennym komendantem Gdyni został płk Siergiejenko. Gdynia jako ważny port stała się „miastem wydzielonym”. Podczas gdy w całym kraju komendantury wojenne rozwiązane zostały na początku 1945, w Gdyni pozostawały do lipca 1946. Zaczął się rabunek i gwałty na ludności cywilnej - jednak stacjonujące w mieście formacje polskie studziły zapały czerwonoarmistów, więc nie przybrało to takich rozmiarów jak w Gdańsku. Działać też zaczęły specjalne grupy operacyjne NKWD, powołane na podstawie decyzji Ł. P. Berii Nr 00160, nadzorowane w rejonie działania II Frontu Białoruskiego przez Ł. Canawa i jego podwładnych - gen. lejtn. Jakow Jedunowa kierującego kontrwywiadem Frontu oraz gen. mjr Rogatina, szefa zabezpieczenia tyłów II Frontu Białoruskiego.

Autorzy hasła: Henryk Mieczysław Kula, Tomasz Paprocki.